Rijnland

Introductie

Het centrum van Zuid-Holland wordt het Groene Hart genoemd. Op deze site wordt Het Groene Hart in het oosten begrensd door Woerden, in het noorden Uithoorn, in het zuiden Gouda en het westen Leiden. Het detail hierboven is een kaart uit de collectie van het Hoogheemraadschap uit het jaar 1611 en toont de omgeving van Oudshoorn. In het gebied hebben meer dan 35 kooien gelegen. Bij de registratie van 1807 is er alleen nog sprake van kooien bij Woubrugge en Hazerswoude, de meeste zijn in de loop van de 17e eeuw verdwenen. De geregistreerde kooien worden apart behandeld de overige per streek. Veel informatie over de kooien in deze streek is te vinden in het artikel van Milja van Tielhof uit 2004, gepubliceerd in het Tijdschrift voor Waterstaatsgeschiedenis. Het desbetreffende onderzoek ging over de geschiedenis van 750 jaar Hoogheemraadschap Rijnland en kreeg als bijvangst “Eendenkooien in Rijnland in de vroegmoderne tijd’. De ontdekking van de vogelkooien werd veroorzaakt door een tekeningenboek van het Hoogheemraadschap Rijnland uit 1611-1613. Op de tekeningen waren een aantal symbolen ingetekend waaronder die van een vogelkooi. (De rechthoekjes met bomen en een kaal midden stuk)

Bij nadere bestudering van de kaarten bleek dat deze intekeningen willekeurig waren en dat veel kooien niet op de tekeningen voorkwamen, zoals dat overigens het geval is bij veel oude kaarten. Op een aantal kaarten in het boek staat geen enkele kooi ingetekend, maar waarvan er wel bewijs bestaat dat er op dat moment kooien actief waren.
Staat wel een symbool of tekening van een kooi op de kaart, dan is het 100% zeker dat daar ook een kooi heeft gelegen. In haar artikel, op basis van kaarten, verpondings kohieren en akten, gaat Tielhof ervan uit dat er rond de vijftig kooien hebben gelegen, wat op zich al een behoorlijk aantal is voor een relatief klein gebied. De regio loopt globaal van Woerden in het oosten, Gouda in het zuiden, Leiden in het westen en de Haarlemmermeer in het noorden. De hele regio bestond uit laagveen en was zeer waterrijk hetgeen veel watervogels aantrok. Een ideale omgeving om eendenkooien te gaan bouwen en dat werd, vanaf circa 1450, dan ook massaal gedaan. Deze massaliteit leidde ertoe dat in 1550 er een Plakkaat verscheen waarin de bouw van een kooi aan veel regels gebonden werd en er alleen met een octrooi aan de bouw van een kooi begonnen mocht worden.

Kaart is detail uit
NL-HaNA_4.VTH_2338A, 1611, Floris Balthazar
Hoogheemraadschap Delfland, Rijnland en Schieland