Cultureel Erfgoed

De eendenkooi is reeds eeuwen lang, met name in de waterrijke gebieden van ons land, een opvallend landschapselement. Daarnaast was het in die gebieden een verschijnsel van economisch belang. Met name in de middeleeuwen voorzagen de eendenkooien de samenleving van eiwitrijk voedsel, niet alleen voor de rijken, maar ook voor de gemiddelde burger. De invloed van de eendenkooien (vogelkooyen) op de omgeving was door de vele vormen van afpaling een bepalende factor in de ontwikkeling van het landschap. Daarnaast was het door de natuurlijke opbouw van de kooien en de rust in de wijde omgeving een eldorado voor veel dieren en planten. 

Groen erfgoed is een verzamelnaam voor landschappelijke structuren van voornamelijk plantenmateriaal, die in het verleden door mensen zijn aangelegd of voor gebruiksdoeleinden zijn benut.

De Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed (RCE) brengt binnen het project Landschapsatlas naast diverse andere thematische kaarten ook groen erfgoed in kaart:  van historische buitenplaatsen, bossen en houtwallen met inheemse bomen en struiken, geriefbosjes, monumentale bomen, maar nu ook eendenkooien. Groen erfgoed vertelt een verhaal over esthetiek van tuinen en parken als levende kunstwerken, maar ook over hoe we in het verleden het landschap hebben gebruikt als bron van voedsel en gebruikshout.

 Kwetsbaar erfgoed

Groen erfgoed kan als monument zijn beschermd, maar meestal is dit niet het geval. Deze levende kunstwerken, die grotendeels bestaan uit beplanting en in het geval van eendenkooien naast beplanting uit hoofdzakelijk natuurlijke materialen, zijn dan ook uitermate kwetsbaar. Door verandering van het landschap, denk daarbij aan de grootschalige ruilverkavelingen uit de jaren vijftig en zestig van de vorige eeuw, zijn veel eendenkooien verdwenen. Het is dus de moeite waard om uit te zoeken waar ze nog wel aanwezig en zichtbaar zijn en deze informatie in planvorming te betrekken (zie artikel over eendenkooien en windmolens elders in dit blad) bij nieuwe ontwikkelingen. De RCE heeft hiertoe de digitale themakaart groen Groenerfgoed samengesteld die voor iedereen te raadplegen is. Alle thematische kaarten van de Landschapsatlas zijn te vinden op https://rce.webgispublisher.nl/Viewer.aspx?map=groen%5Ferfgoed

Binnenkort wordt hieraan toegevoegd een themakaart kaartlaag over eendenkooien. Op de themakaart worden de kooien aangeduid met een rondje, zoomt men verder in dan wordt dit een pictogram van een eend. Klikt men op het pictogram dan krijgt men basale informatie van de desbetreffend eendenkooi (zie illustratie) en kan men via een link op de website www.eendenkooien.nl verdere informatie verkrijgen. De verwachting is dat dit op 1 februari operationeel is. De huidige planning is om eind 2020 het gehele project af te kunnen ronden.

De kaart van Nederland met een aantal eendenkooien (nog lang niet allemaal). De puntjes staan voor een kooi. Links bovenin het venster met de diverse kaartlagen.  Rechts bovenin het informatie venster dat verschijnt als er een kooi wordt aangeklikt. Rechts onderin staan de coördinaten van de aangeklikte kooi.

___________________ 

In samenwerking met Jan Taat van de website www.eendenkooien.nl (Eendenkooien in Nederland) worden op dit moment de al geplaatste informatie nagekeken en waar nodig aangevuld. Daarna gaan, waar deze informatie reeds bestaat, de linken aangebracht worden. In eerste aanleg gaat dat over kooien in Noord-Brabant en Gelderland, in de loop van 2020 wordt dit aangevuld met informatie over kooien in de andere provincies.

Otto Brinkkemper, projectleider Landschapsatlas van de RCE

Jan Taat, initiatiefnemer en beheerder website ‘Eendenkooien in Nederland’
www.eendenkooien.nl

Een detail uit de grote kaart, men kan heel sterk inzomen, ook is het mogelijk een andere kaart (bv een kaart uit 1850) als achtergrond te kiezen.

_________________________